Marsz lwowskich dzieci

Kilka tygodni temu na naszym fanpage’u umieściłem filmik z Marszem lwowskich dzieci. Tekst tej piosenki jest niezwykle wymowny i bardzo obrazowy. Kto był we Lwowie, tej naszej galicyjskiej stolicy, ten słuchając tego anonimowego utworu kroczy oczami wyobraźni z Cytadeli ku kościele św. Elżbiety. Nie sposób też na blogu Krakowskich dzieci nie poruszyć dziejów naszych wschodnich koleżków, również okrzykniętych dziećmi. 

Marsz lwowskich dzieci powstał na melodię jednego z utworów operetki Księżniczka dolarów, która swoją premierę miała w 1907 r. w Wiedniu.  Znanych jest kilka wariantów tekstu lwowskich dzieci. Tak brzmi pierwsza zwrotka:

W dzień deszczowy i ponury

Z cytadeli idą góry

Szeregami lwowskie dzieci,

Idą tułać się po świecie.

Na granicy Czarnogórza

Czeka nas mitręga duża.

Może nawet tam

Czeka na nas wróg,

A więc prowadź, prowadź Bóg!

Lwowskie dzieci to oczywiście żołnierze Galizisches Infanterieregiment Nr. 30 czyli 30 pułku piechoty, który stacjonował w stolicy Galicji. 60 %  żołnierzy tego pułku stanowili Rusini, natomiast dalsze 30% to oczywiście Polacy. To bodajże pierwszy stricte galicyjski pułk w armii austriackiej. Od 1802 uzupełnienia do tego pułku czyniono już tylko we Lwowie i okolicach. Żołnierze tego pułku bili się więc z rodakami w wojnie 1809 roku a kilkadziesiąt lat potem strzelali do powstańców krakowskich w bitwie pod Gdowem w 1846 r. Podczas pierwszej wojny światowej 30 IR bił się niemal na wszystkich jej austriackich frontach – poczynając od serbskiego, przez rosyjski i rumuński na włoskim kończąc. 

 

Jedna wersja pierwszej zwrotki wspomina Czarnogórze a w kolejnych zwrotkach groźnego Serba – pułk spodziewa się więc przerzutu na front bałkański. Tymczasem inna wersja zapisana po lwowsku:

Idu tułać si pu świeci

Idu idu na Warszawy

I dalej:

Ausrokunek, jak się patrzy,

A tu z boku matka płacze,

Z żalu ściska biedną głowę.

Korpskomendant ma przemowę:

Bądźcie dzielni, wy, żołnierze,

Brońcie sztandar, jak należy!

Austriacki hymn

Już muzyka gra,

A więc żegnaj, matko ma!

Żegnaj, siostro, żegnaj, bracie,

Wiem, że żałość w sercu macie,

Władze płakać wam nie bronią,

Po kościołach dzwony dzwonią.

Z dala widać już, niestety,

Wieże kościoła Elżbiety.

A więc zbliża się

Ten odjazdu czas,

Chodź, uściśnij, luba, nas!

To ów bardzo malowniczy fragment marszu. Żołnierze maszerują z Cytadeli, gdzie na co dzień stacjonowały bataliony IR 30 i nagle dostrzegają w oddali kościół św. Elżbiety znajdujący się na Gródku. Z tego miejsca na dworzec – skąd zapewne nastąpi odjazd – jest już tylko 10 minut spacerem. 

Kościół św. Elżbiety we Lwowie

Czemu płaczesz, ukochana?

Być żołnierzem rzecz cacana:

Mundur siwy, guzik błyszczy,

Pół cetnara mam w tornistrze.

Patrz na tego mannlichera —

Każdy żołnierz nie umiera.

Wtedy, luba, płacz,

Wtedy, luba, cierp,

Gdy mnie zgładzi jaki Serb.

Pocieszające co? Nie każdy przecież infanterzysta zarobi kulkę czy odłamkiem granatu. A wspomniane pół cetnara (zapewne lwowskiego) to jakieś 25 kg. Nie jest lekko…

Już wagony wsiadać każą,

Jużeś otoczony strażą,

Już ci koce — chleb roznoszą,

A muzyka gra „Bartoszu”.

Słychać świst lokomotywy,

Może powrót da szczęśliwy.

Boże, pozwól nam

Dożyć chwilę tą,

Bym Ojczyznę ujrzał mą!

Hej, koledzy, dajcie ręce,

Może was nie ujrzę więcej!

Może wrócę ciężko ranny

Lub dostanę krzyż drewniany.

Może ma mogiła stanie

Gdzieś na leśnej hen polanie.

Może uda się,

Że powrócę zdrów

I zobaczę miasto Lwów...

Za bardzo Austriacy nie ufają bojowemu duchowi poborowych. Skoro nawet wsiadających do wagonów musi otaczać straż. 

Dworzec główny we Lwowie ok 1913 r.

Na wspomnienie o Marszu lwowskich dzieci natrafiłem dziś w książce Witolda Szolgini Tamten Lwów Tom 2. Ulice i place. Opisując ulice gródecką autor przywołał inny utwór śpiewany w okolicach strzelistego kościoła pod wezwaniem turyńskiej księżniczki – tzw. Gródecki-marsz. Autor przywołał też własny wiersz, który wspomina o tych muzycznych pamiątkach tego rejonu Lwowa:

No, tego „Gródek-marsza” przecież

Co tu na miejscu jest szczególnie,

A więc, o moje lwowskie dzieci,

Świstajmy tego marsza wspólnie…

Zwłaszcza zaś tutaj – przy Elżbiecie,

Co witrażami w słońcu świeci.

Trzydziesty pułk pojawia się też w słynnej Kolędzie opiewającej galicyjskie pułki:

Trzydziestka lwowska laury zebrała,

Biorąc przy szturmie moskiewskie działa,

Zamarstynów i Łyczaków

Przywiódł z sobą moc kozaków,

W niewole wziętych.

Och czyż żegnający lwowskie dzieci matki, żony i kochanki wiedziały, że za kilka miesięcy Lwów będzie "gościł" Rosjan? Że pierwsza wigilia tej wojny upłynie w towarzystwie żołnierzy cara Mikołaja II.

Tadeusz Rybkowski, Wigilia 1914, Lwów